Diễn đàn chính sách “Về biến động của giá dầu 2014-2015: Những khó khăn, thuận lợi và giải pháp cho Việt Nam”

 

Quang cảnh Diễn đàn.

Chủ tọa Diễn đàn: Ông Phùng Văn Hùng - Ủy viên Thường trực Ủy ban KT QH; ông Winston Le - Bí thư thứ 02 Đại sứ Quán Hoa Kỳ tại Việt Nam; thành phần tham dự có 01 số lãnh đạo thuộc các Ủy ban Quốc hội, đại biểu Quốc hội, chuyên gia, nhà nghiên cứu và đại diện lãnh đạo doanh nghiệp, Hiệp hội doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức liên quan. Tham dự Diễn đàn về phía Hiệp hội DNNVV Việt Nam có TS Phạm Ngọc Long - Viện Trưởng Viện Khoa học Quản trị DNNVV.

TS Hoàng Minh Hiếu, Giám đốc Thư viện Quốc hội đề cập năm 2014 có 03 nguyên nhân khiến giá dầu giảm mạnh từ mốc 100 USD/thùng về dưới 50 USD/thùng: Về kinh tế (cung > cầu, trào lưu năng lượng thay thế); về địa chính trị (bất ổn an ninh, chính trị 01 số khu vực, chính sách đối ngoại nước lớn), về đầu cơ (vai trò hàng hóa chiến lược, động thái OPEC ...). Cũng theo ông Hiếu đã và đang có nhiều kịch bản ứng phó các tình huống giá dầu biến động giảm mạnh hoặc tăng trở lại ở các mức khác nhau. Tuy nhiên, vấn đề nổi lên vẫn xoay quanh yêu cầu bù đắp khoản hụt thu khá lớn của ngân sách liên quan xuất khẩu dầu thô của Việt Nam (trong khoảng 35 – 60.000 tỷ/năm). Theo đó, đặt ra không ít thách thức đối phó về chính sách phát triển kinh tế của Việt Nam trong mối liên hệ cấp thiết cải cách thể chế, tăng cường năng lực cạnh tranh, phát triển bền vững hiện nay.

Phát biểu tham luận tại Diễn đàn, phần lớn các đại biểu cho rằng phân tích đúng nguyên nhân giá dầu giảm mới có giải pháp ứng phó thích hợp tác động giá dầu đến kinh tế Việt Nam. Ảnh hưởng tương quan lượng cung lớn, vượt tầm kiểm soát trong khi nhu cầu tiêu thụ sụt giảm khiến giá dầu giảm 50 - 60% thời gian vừa qua bị khuếch đại bởi yếu tố địa chính trị (Mỹ can thiệp trừng phạt nền kinh tế Nga), tạo cơ hội cho đầu cơ lũng đoạn. Tình hình giá dầu khôi phục là có thể nhưng khó trở lại mức hoàng kim trong vòng 15 năm trước đây (có lúc trên 140 USD/thùng). Việc cân bằng XNK không để thiệt hại, đẩy nhanh tái cơ cấu kinh tế, tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng thay thế, tiết kiệm chi tiêu, đa dạng hóa thu ngân sách ... là những giải pháp chủ yếu cấp thiết cho trường hợp nước ta (TS Lưu Bích Hồ); có ý kiến nên làm rõ tác động giá dầu đến tình hình thất nghiệp, kinh doanh xăng dầu khó khăn mà vẫn có lãi lớn, định hướng công nghiệp hóa dầu thế nào (bà Bùi Thúy An, ĐBQH).

Lại có ý kiến hiện tượng giá dầu thô giảm mạnh là cơ hội trời cho dấy lên làn sóng tăng trưởng kinh tế mang tính toàn cầu theo chu kỳ 15 năm mới lặp lại. Tuy nhiên, tận dụng cơ hội này đang gặp trở ngại bởi lực “cầu” cho tăng trưởng chung còn yếu, kinh tế thế giới hồi phục chậm, IMF phải điều chỉnh giảm dự báo GDP năm 2015 từ 3,9% còn 3,5%. Trung Quốc là nước tiêu thụ lớn nhiên liệu thế giới đang xoay xở với giảm phát, thậm chí xuất khẩu “giảm phát” với lượng hàng hóa tồn kho giá rẻ sang các nước. Cơ hội và rủi ro liên quan giá dầu thô giảm mạnh không chia đều cho mọi quốc gia. Việt Nam nằm trong số nước nhập siêu dầu mỏ (qui đổi chung) nên về lý thuyết là có lợi. Tuy nhiên, còn tùy thuộc điều hành chính sách của Chính phủ, ai là người thực sự hưởng lợi với chi phí đầu vào thấp của nền kinh tế và phải làm sao để các lợi ích mang lại lớn hơn số mất đi bởi xuất khẩu dầu thô không lợi về giá và phải cắt giảm sản lượng. Điều tiết của Chính phủ làm sao không để chi phí đầu vào vẫn bị “đẩy cao” trong khi mặt bằng giá cả giảm thấp hoặc tăng chậm (CPI năm 2014 là 1,84%; dự báo năm 2015 khoảng 3%); đồng thời hết sức tránh tận thu doanh nghiệp, người dân để bù đắp thiếu hụt thu ngân sách đến mức thâm cả vào vốn, triệt tiêu mất động lực tiêu dùng, đầu tư cho tăng trưởng (TS Phạm Ngọc Long - Viện trưởng SISME).

Phần lớn các ý kiến thống nhất tác động 02 mặt tích cực và tiêu cực khi giá dầu thô giảm mạnh. Đáng chú ý phân tích về lượng lớn nguồn dầu từ “đá phiến” của Mỹ, làn sóng năng lượng thay thế đe dọa lung lay vị thế nhiên liệu hóa thạch trong đó có dầu mỏ, hay chủ ý đầu cơ “giá xuống”, tận chiếm thị phần và lấn lướt nhau của các “đại gia” dầu mỏ. Theo đó, Việt Nam nên xem lại nhiều nước bắt đầu hướng phát triển không quá lệ thuộc vào tài nguyên, vào nhiên liệu hóa thạch, vào dầu mỏ, mặc dù vẫn phải thừa nhận còn nhiều yếu tố khó thay thế vai trò dầu mỏ và giá dầu có thể tăng trở lại bất cứ lúc nào (TS Lê Hồng Nhật - Học Viện Dầu Khí; TS Bùi Ngọc Sơn - Viện KT Thế giới; PGS, TS Ngô Văn Hiền - Học Viện tài chính ...). Các ý kiến tập trung kiến nghị điều hành chính sách chia 02 hướng: Một là,  “cứng hóa” mức thu bổ sung các loại thuế tiêu thụ đặt biệt, thuế tài nguyên, thuế VAT liên quan XK dầu thô và NK xăng dầu nhằm bù đắp hụt thu ngân sách do giá dầu thô giảm. Theo đó linh hoạt điều hành chính sách giá xăng theo giá cơ sở thị trường, tránh tình trạng tăng/giảm bất hợp lý như thời gian qua (TS Lê Thế Ruệ - Nguyên Thứ trưởng Bộ Thương Mại);  hai là, “mềm hóa” các mức thu bổ sung tùy thuộc diễn biến giá dầu thô thế giới nhằm tránh đội chi phí đầu vào sản xuất trong nước, giảm gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp và kích thích tiêu dùng (TS Ngô Văn Quyền - Bộ Công Thương; TS Nguyễn Mạnh Hùng - Chủ tịch HH bảo vệ người tiêu dùng; TS Ngô Trí Long - Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban vật giá ...).

Kết luận tại Diễn đàn, ông Phùng Văn Hùng đánh giá cao các ý kiến tham luận, ghi nhận nhiều kiến nghị khả thi, giúp các cơ quan chức năng của Quốc hội cung cấp kịp thời thông tin đến các đại biểu Quốc hội, đóng góp thiết thực cho nâng cao chất lượng hoạt động chung của Quốc hội tại các kỳ họp sắp tới./.

 

SISME