Hội thảo lấy ý kiến đóng góp cho dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kế toán và Luật Kiểm toán
(VINASME) - Trong 02 ngày 18-19/12/2014, tại Khách sạn Mường Thanh, Tỉnh Quảng Ninh đã diễn ra 02 hội thảo quan trọng do Ủy ban Tài chính-Ngân sách Quốc hội tổ chức lấy ý kiến đóng góp cho dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kế toán (Bộ Tài Chính soạn thảo) và Luật KTNN sửa đổi ( Kiểm toán Nhà nước soạn thảo)...
Quang cảnh Hội thảo.
Cuộc hội thảo qui tụ nhiều chuyên gia, nhà quản lý đến từ các bộ, ban ngành TW/ĐP, Hiệp hội doanh nghiệp, Hội kế toán, kiểm toán Việt Nam, Hội nghề kế toán Việt Nam, 01 số Viện, Trường và đại diện cơ quan thông tin, báo chí.
Chủ trì các hội thảo là Ô Bùi Đặng Dũng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách Quốc hội, Ô Đặng Thái Hùng, Vụ trưởng Vụ chế độ KT, KT Bộ Tài chính và Ô Bùi Đình Thụ, Ủy viên CT Ủy ban TCNS, Ô Cao Tấn Khổng Phó Chủ nhiệm Kiểm toán Nhà nước.
Đại diện Hiệp hội DNNVV Việt Nam tham dự hội thảo có TS. Phạm Ngọc Long, Viện trưởng Viện KH Quản trị DNNVV đã có phát biểu đánh giá cao chất lượng văn bản dự thảo, nhất trí với nhiều ý kiến quan điểm trao đổi tại hội thảo, ghi nhận các kết quả hội thảo để truyền thông cho cộng đồng DNNVV; đồng thời cũng tham gia tranh luận, đóng góp 01 số ý kiến hữu ích tại 02 cuộc hội thảo.
Luật sửa đổi, bổ sung Luật Kế toán năm 2003 đã qua 11 vòng lấy ý kiến (trong đó có 01 lần đưa ra xin ý kiến đại biểu QHH tại kỳ họp thứ 8 khóa XIII), chủ yếu có 23 điều trong số 64 điều bản gốc được đại diện Ban soạn thảo Bộ Tài chính thuyết trình về mục đích, lý do và cơ sở sửa đổi, bổ sung. Sau hơn 10 năm thực hiện, Luật KT năm 2003 bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế. Sửa đổi, bổ sung bắt kịp tinh thần đổi mới cơ bản nhưng cũng chưa thể đáp ứng trọn vẹn yêu cầu thực tế. Điểm nhấn của dự thảo là tôn trọng hơn hạch toán kế toán theo giá thị trường, khắc phục tình trạng doanh nghiệp có 02 hệ thống sổ sách báo cáo, chấn chỉnh hoạt động cho thuê mượn chứng chỉ hành nghề dịch vụ kế toán (hiện có khoảng 80 tổ chức dịch vụ kế toán có đăng ký và khoảng 1000 cá nhận được cấp chứng chỉ hành nghề).
Tại Hội thảo có một số đại biểu phát biểu đóng góp ý kiến mang tính phản biện, xây dựng với Ban soạn thảo được chủ tọa đánh giá giá cao. Chủ đề thảo luận khá tập trung, phản ánh thực tế thực thi Luật Kế toán là hết sức phức tạp, phạm vi dự thảo chưa bao quát hết nhiều vấn đề mới thực tiễn đặt ra, đòi hỏi phải tiếp tục bổ sung, hoàn thiện, kể cả thay thế mới nhiều điều ...Chẳng hạn: yêu cầu chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường ngày càng sâu rộng, càng phức tạp với mở cửa, hội nhập thì việc hạch toán theo nguyên tắc giá gốc tuy ổn định, dễ so sánh, phân tích lại luôn lạc hậu không phản ánh đúng biến động thị trường đối với mọi hoạt động kinh tế. Hạch toán theo nguyên tắc giá thị trường là phù hợp, bắt kịp yêu cầu hạch toán đúng, đủ và kịp thời nhưng phải chấp nhận thực tế là phá sản doanh nghiệp liên tục, bất cứ lúc nào ?! Tinh thần chuyển tải vào Luật khía cạnh này còn khá dè dặt. Hoạt động hành nghề dịch vụ kế toán cũng phức tạp, lộn xộn, cạnh tranh không lành mạnh liên quan đến vị thế, vai trò kế toán thuế lấn át chuẩn mực kế toán thông thường, sự có mặt tham gia của cá nhân, tổ chức nước ngoài chưa kiểm soát được, việc đào tạo, đánh giá, công nhận và cấp chứng chỉ hành nghề chưa bắt kịp yêu cầu, chưa phát huy đúng vai trò Hội nghề KT, KT vốn qui tụ nhiều chuyên gia lớn của ngành...
Dự thảo mới coi trọng bản chất hơn hình thức thể hiện xong để chuyển tải tinh thần này vào toàn bộ văn bản là không đơn giản. Các vấn đề về chuẩn mực kế toán, đạo đức nghề nghiệp hành nghề kế toán cũng còn tồn tại nếu so sánh với chuẩn mực quốc tế (IFRS) do 01 đại diện đến từ Hiệp hội kế toán công chứng Anh Quốc (ACCA). Các yêu cầu về tăng cường kỷ cương kế toán, mở rộng trách nhiệm liên đới liên quan chế tài cụ thể đối với hành vi vi phạm hành nghề kế toán cũng được đặt ra bức thiết.
Đáng chú ý dự thảo sửa đổi, bổ sung lần này được đánh giá mới chủ yếu thiên về kế toán doanh nghiệp, chưa làm rõ mối quan hệ quản lý nhà nước về NSNN, tài chính công liên quan đến kế toán nhà nước. Nội dung báo cáo tài chính công hay NSNN nếu đưa vào dự thảo sửa Luật lúng túng về mô hình cụ thể do cơ quan nào lập, cách thức quản lý giống hay khác hẳn so với kế toán doanh nghiệp. Các vấn đề khác mang tính pháp lý, kỹ thuật, công cụ liên quan đến người chịu trách nhiệm là đại diện pháp luật hay chủ sở hữu của đơn vị kế toán, qui định về hóa đơn (bán hàng, kế toán, thuế), hệ thống tài khoản, chứng từ điện tử ứng dụng ở mức độ nào CN thông tin ... cũng được thảo luận làm rõ thêm.
Các nội dung dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật KTNN nhận được khá nhiều ý kiến đồng thuận hơn so Luật Kế toán. Luật KTNN gồm 09 chương, 80 điều, cũng đã qua nhiều vòng dự thảo. Cả thảy có 12 ý kiến đóng góp bằng văn bản và phát biểu tranh luận, bổ sung của các đại biểu tham dự. Chủ đề trao đổi, tranh luận tập trung nhiều ở làm rõ địa vị pháp lý của KTNN, phạm vi, đối tượng KTNN, giới hạn tránh dẫm đạp, chồng chéo giữa KTNN, thanh tra CP, thanh tra thuế, thanh tra chuyên ngành khác, hình thức kết luận, kiến nghị và giá trị pháp lý của Báo cáo Kiểm toán, thời hạn kiểm toán, nhiệm kỳ của Tổng KTNN ... Địa vị pháp lý của KTNN trong bối cảnh thể chế, thiết chế Việt Nam hiện nay không thể có “độc lập tuyệt đối”. Đáng chú ý mặc dù Hiến pháp qui định vị trí, vai trò của KTNN, KTNN không hẳn là Cơ quan quản lý Nhà nước hay Cơ quan sự nghiệp Nhà nước (thuộc Chính phủ) mà là trực thuộc Quốc hội, Tổng KTNN là đại biểu QH, do QH bổ nhiệm với nhiệm kỳ 07 năm (gấp hơn 1,5 nhiệm kỳ QH). KTNN là Cơ quan giúp việc QH, nằm giữa và là cầu nối giữa lập pháp và hành pháp. Hoạt động của KTNN không thể không làm tròn “ý Đảng, lòng dân”, nên tính tuyệt đối là chưa rõ ?! Phạm vi KTNN cũng là vấn đề lớn được nhiều đại biểu tham dự tranh luận. Cách hiểu chung nhất là KTNN chỉ kiểm toán hoạt động quản lý sử dụng vốn, tài sản nhà nước. Vậy thì DNNN do Nhà nước sở hữu 100% vốn hay chỉ trên 50% vốn trở lên thuộc đối tượng KTNN ? Thực tế có DN tỷ lệ% vốn Nhà nước sở hữu không lớn nhưng số vốn tuyệt đối lớn, đóng góp vào ngân sách lớn không thể nằm ngoài đối tượng KTNN. Trong khi chưa có Luật về tài chính công thì vai trò KTNN bỏ trống, bỏ sót đối tượng kiểm tra, giám sát, để kịp thời thông tin, tư vấn, tham mưu cho Quốc hội cũng là không ổn ?! Ngay vấn đề kiểm toán chấp hành nghĩa vụ thuế, nhiều ý kiến tranh luận khá lý thú là kiểm toán thuế hiện hữu hay thuế hình thành trong tương lai để tránh lẫn lộn chức năng KTNN với thanh tra thuế ...
Các cuộc hội thảo của Ủy ban Tài chính-Ngân sách đã kết thúc tốt đẹp trên tinh thần cởi mở, dân chủ và khoa học. Đại diện Ban soạn thảo và chủ trì các hội thảo đánh giá cao các ý kiến trao đổi, tranh luận, phát hiện mới đóng góp thiết thực có tinh thần xây dựng cao, giúp thúc đẩy hoàn thiện văn bản, kịp thời đưa trình Quốc hội sớm thông qua sửa đổi, bổ sung 02 luật này ./.
Chủ trì các hội thảo là Ô Bùi Đặng Dũng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách Quốc hội, Ô Đặng Thái Hùng, Vụ trưởng Vụ chế độ KT, KT Bộ Tài chính và Ô Bùi Đình Thụ, Ủy viên CT Ủy ban TCNS, Ô Cao Tấn Khổng Phó Chủ nhiệm Kiểm toán Nhà nước.
Đại diện Hiệp hội DNNVV Việt Nam tham dự hội thảo có TS. Phạm Ngọc Long, Viện trưởng Viện KH Quản trị DNNVV đã có phát biểu đánh giá cao chất lượng văn bản dự thảo, nhất trí với nhiều ý kiến quan điểm trao đổi tại hội thảo, ghi nhận các kết quả hội thảo để truyền thông cho cộng đồng DNNVV; đồng thời cũng tham gia tranh luận, đóng góp 01 số ý kiến hữu ích tại 02 cuộc hội thảo.
Luật sửa đổi, bổ sung Luật Kế toán năm 2003 đã qua 11 vòng lấy ý kiến (trong đó có 01 lần đưa ra xin ý kiến đại biểu QHH tại kỳ họp thứ 8 khóa XIII), chủ yếu có 23 điều trong số 64 điều bản gốc được đại diện Ban soạn thảo Bộ Tài chính thuyết trình về mục đích, lý do và cơ sở sửa đổi, bổ sung. Sau hơn 10 năm thực hiện, Luật KT năm 2003 bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế. Sửa đổi, bổ sung bắt kịp tinh thần đổi mới cơ bản nhưng cũng chưa thể đáp ứng trọn vẹn yêu cầu thực tế. Điểm nhấn của dự thảo là tôn trọng hơn hạch toán kế toán theo giá thị trường, khắc phục tình trạng doanh nghiệp có 02 hệ thống sổ sách báo cáo, chấn chỉnh hoạt động cho thuê mượn chứng chỉ hành nghề dịch vụ kế toán (hiện có khoảng 80 tổ chức dịch vụ kế toán có đăng ký và khoảng 1000 cá nhận được cấp chứng chỉ hành nghề).
Tại Hội thảo có một số đại biểu phát biểu đóng góp ý kiến mang tính phản biện, xây dựng với Ban soạn thảo được chủ tọa đánh giá giá cao. Chủ đề thảo luận khá tập trung, phản ánh thực tế thực thi Luật Kế toán là hết sức phức tạp, phạm vi dự thảo chưa bao quát hết nhiều vấn đề mới thực tiễn đặt ra, đòi hỏi phải tiếp tục bổ sung, hoàn thiện, kể cả thay thế mới nhiều điều ...Chẳng hạn: yêu cầu chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường ngày càng sâu rộng, càng phức tạp với mở cửa, hội nhập thì việc hạch toán theo nguyên tắc giá gốc tuy ổn định, dễ so sánh, phân tích lại luôn lạc hậu không phản ánh đúng biến động thị trường đối với mọi hoạt động kinh tế. Hạch toán theo nguyên tắc giá thị trường là phù hợp, bắt kịp yêu cầu hạch toán đúng, đủ và kịp thời nhưng phải chấp nhận thực tế là phá sản doanh nghiệp liên tục, bất cứ lúc nào ?! Tinh thần chuyển tải vào Luật khía cạnh này còn khá dè dặt. Hoạt động hành nghề dịch vụ kế toán cũng phức tạp, lộn xộn, cạnh tranh không lành mạnh liên quan đến vị thế, vai trò kế toán thuế lấn át chuẩn mực kế toán thông thường, sự có mặt tham gia của cá nhân, tổ chức nước ngoài chưa kiểm soát được, việc đào tạo, đánh giá, công nhận và cấp chứng chỉ hành nghề chưa bắt kịp yêu cầu, chưa phát huy đúng vai trò Hội nghề KT, KT vốn qui tụ nhiều chuyên gia lớn của ngành...
Dự thảo mới coi trọng bản chất hơn hình thức thể hiện xong để chuyển tải tinh thần này vào toàn bộ văn bản là không đơn giản. Các vấn đề về chuẩn mực kế toán, đạo đức nghề nghiệp hành nghề kế toán cũng còn tồn tại nếu so sánh với chuẩn mực quốc tế (IFRS) do 01 đại diện đến từ Hiệp hội kế toán công chứng Anh Quốc (ACCA). Các yêu cầu về tăng cường kỷ cương kế toán, mở rộng trách nhiệm liên đới liên quan chế tài cụ thể đối với hành vi vi phạm hành nghề kế toán cũng được đặt ra bức thiết.
Đáng chú ý dự thảo sửa đổi, bổ sung lần này được đánh giá mới chủ yếu thiên về kế toán doanh nghiệp, chưa làm rõ mối quan hệ quản lý nhà nước về NSNN, tài chính công liên quan đến kế toán nhà nước. Nội dung báo cáo tài chính công hay NSNN nếu đưa vào dự thảo sửa Luật lúng túng về mô hình cụ thể do cơ quan nào lập, cách thức quản lý giống hay khác hẳn so với kế toán doanh nghiệp. Các vấn đề khác mang tính pháp lý, kỹ thuật, công cụ liên quan đến người chịu trách nhiệm là đại diện pháp luật hay chủ sở hữu của đơn vị kế toán, qui định về hóa đơn (bán hàng, kế toán, thuế), hệ thống tài khoản, chứng từ điện tử ứng dụng ở mức độ nào CN thông tin ... cũng được thảo luận làm rõ thêm.
Các nội dung dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật KTNN nhận được khá nhiều ý kiến đồng thuận hơn so Luật Kế toán. Luật KTNN gồm 09 chương, 80 điều, cũng đã qua nhiều vòng dự thảo. Cả thảy có 12 ý kiến đóng góp bằng văn bản và phát biểu tranh luận, bổ sung của các đại biểu tham dự. Chủ đề trao đổi, tranh luận tập trung nhiều ở làm rõ địa vị pháp lý của KTNN, phạm vi, đối tượng KTNN, giới hạn tránh dẫm đạp, chồng chéo giữa KTNN, thanh tra CP, thanh tra thuế, thanh tra chuyên ngành khác, hình thức kết luận, kiến nghị và giá trị pháp lý của Báo cáo Kiểm toán, thời hạn kiểm toán, nhiệm kỳ của Tổng KTNN ... Địa vị pháp lý của KTNN trong bối cảnh thể chế, thiết chế Việt Nam hiện nay không thể có “độc lập tuyệt đối”. Đáng chú ý mặc dù Hiến pháp qui định vị trí, vai trò của KTNN, KTNN không hẳn là Cơ quan quản lý Nhà nước hay Cơ quan sự nghiệp Nhà nước (thuộc Chính phủ) mà là trực thuộc Quốc hội, Tổng KTNN là đại biểu QH, do QH bổ nhiệm với nhiệm kỳ 07 năm (gấp hơn 1,5 nhiệm kỳ QH). KTNN là Cơ quan giúp việc QH, nằm giữa và là cầu nối giữa lập pháp và hành pháp. Hoạt động của KTNN không thể không làm tròn “ý Đảng, lòng dân”, nên tính tuyệt đối là chưa rõ ?! Phạm vi KTNN cũng là vấn đề lớn được nhiều đại biểu tham dự tranh luận. Cách hiểu chung nhất là KTNN chỉ kiểm toán hoạt động quản lý sử dụng vốn, tài sản nhà nước. Vậy thì DNNN do Nhà nước sở hữu 100% vốn hay chỉ trên 50% vốn trở lên thuộc đối tượng KTNN ? Thực tế có DN tỷ lệ% vốn Nhà nước sở hữu không lớn nhưng số vốn tuyệt đối lớn, đóng góp vào ngân sách lớn không thể nằm ngoài đối tượng KTNN. Trong khi chưa có Luật về tài chính công thì vai trò KTNN bỏ trống, bỏ sót đối tượng kiểm tra, giám sát, để kịp thời thông tin, tư vấn, tham mưu cho Quốc hội cũng là không ổn ?! Ngay vấn đề kiểm toán chấp hành nghĩa vụ thuế, nhiều ý kiến tranh luận khá lý thú là kiểm toán thuế hiện hữu hay thuế hình thành trong tương lai để tránh lẫn lộn chức năng KTNN với thanh tra thuế ...
Các cuộc hội thảo của Ủy ban Tài chính-Ngân sách đã kết thúc tốt đẹp trên tinh thần cởi mở, dân chủ và khoa học. Đại diện Ban soạn thảo và chủ trì các hội thảo đánh giá cao các ý kiến trao đổi, tranh luận, phát hiện mới đóng góp thiết thực có tinh thần xây dựng cao, giúp thúc đẩy hoàn thiện văn bản, kịp thời đưa trình Quốc hội sớm thông qua sửa đổi, bổ sung 02 luật này ./.
Hoàng Điệp - Thanh Nhàn
