Hội thảo "Quốc hội với việc phê chuẩn và thực hiện các hiệp định thương mại tự do"

Về phía Hiệp hội Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) Việt Nam, TS Phạm Ngọc Long - Viện trưởng Viện SISME tham dự theo lời mời của Lãnh đạo Uỷ ban đối ngoại Quốc hội và có tham luận tại Hội thảo;

Phần lớn nội dung hội thảo dành thời gian cập nhật về tình hình đàm phán, ky kết và các nội dung cơ bản cua các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (NFTAs) như TPP, EVFTA ... Ngoài các diễn giả đến từ VCCI, MOIT, MOJ, GIG/USAID, còn có các chuyên gia nguyên lãnh đạo MOIT, trường đoàn đàm phán WTO, các chuyên gia kinh tế trong và ngoài nước đã giới thiệu, phân tích có hệ thống, rõ ràng và sâu sắc bản chất FTA cũ/mới đều là các bước phát triển trong khuôn khổ WTO có tiền thân từ GATT trước đây. Điểm nhấn quan trọng cho đến nay Việt Nam là 01 trong những nền kinh tế đang phát triển tham gia hội nhập thuộc diện sâu, rộng cả về song phương và đa phương trên phương diện thương mai, dịch vụ, đầu tư với nhiều quốc gia cung khu vực và thế giới. Tính đến nay đã có 10 FTA (thế hệ cũ và mới) được ký kết. Có 06 FTA đang đàm phán, trong đó có TPP và EVFTA là 02 hiệp định được kỳ vọng tạo vận hội phát triển mới cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Hội thảo không chỉ dành thời gian thảo luận về những điểm giống/khác biệt ở cấp độ khác nhau về các loại ưu đãi về thuế quan, về hàng hoas, dịch vụ, đầu tư ... và các tiêu chuẩn đạt được ưu đãi mà còn có những tranh luận sôi động về cơ hội, thách thức mà các FTAs mang lại cho doanh nghiệp Việt Nam. Nhiều quan ngại về "trading trap" (bẫy thương mại); "free trading  but not fee" (tự do hoá thương mại không có nghĩa miễn phí); hay "miếng bánh" thuế nhập khẩu vào EU, Hoa Kỳ về 0% ... Không có nghĩa "cái bánh ngon" mà các FTAs mang lại là dễ xơi đối với mọi doanh nghiệp. Đòi hòi các doanh nghiệp ở nhiều lĩnh vực ngành, hàng (như dệt may, da giày, thủy sản ...) mà Việt Nam vốn có ưu thế cạnh tranh còn phải phấn đấu nhiều mới có thể đáp ứng cam kết đe hưởng nhưng ưu đãi. 

Lợi ích đem lại tư các FTAs mà Việt Nam gia nhập là khả quan về tăng trưởng GDP, thu nhập, việc làm. Tuy nhiên, các tiêu chuẩn ngặt nghèo về hàng rào phi thuế quan (MPM), rào cản kỹ thuật, về nguồn gốc xuat xu (C/O), lao động, môi trường, sở hữu trí tuệ ... Kể cả 01 số tiêu chí đòi hỏi cải cách thể chế pháp lý mới đạt được, như quyền lập hội, quyền cung cấp dịch vụ công, cải cách TTHC, CPH DNNN, chống tham nhũng, tranh chap thương mại ... Đều là những vấn đề mà phía Việt Nam chưa dễ đạt đuoc. Ngay về nguyên tắc xuất xứ thì chỉ hàng hoá được sán xuất từ nguyên phụ liệu nội khối TPP mới được chấp nhận hưởng ưu đãi. Quan ngại về sự chưa phát triển công nghiệp phụ trợ và yếu kém năng lực cạnh tranh của các DNNVV Việt Nam đuoc giải tỏa nhờ việc cung cấp thêm khả năng hỗ trợ kỹ thuật, lộ trình đáp ứng tiêu chí và danh mục chuyển đổi bổ sung nguyên phụ liệu cho 01 số mặt hàng theo cam kết (dệt may, da giày) trong khuôn khổ các FTAs khi được phê chuẩn. Cũng theo dự báo của 01 số chuyên gia tai Hội thảo, hạn định ký kết TPP và EVFTA là rất gần trong vòng 01 năm tới. Tuy nhiên, theo thông lệ quốc tế từ khi FTA kết thúc đàm phán, được quốc hội các bên phê chuẩn cho đến có hiệu lưc thực thi đòi hỏi khá nhiều thủ tục liên quan. Nên cũng phải mất từ 1- 2 năm mới trở thành hiện thực theo dự báo khả quan nhất kể từ sau khi quốc hội Mỹ thông qua quyền đàm phán nhanh (TPA) cho Tổng thống Mỹ như công luận đã biết;

Hội thảo làm rõ thêm vai trò Quốc hội Việt Nam trong giám sát phê chuẩn, thực hiện các FTAs sau khi ký kết theo khoản 4 điều 70 Hiến pháp và Luật về ký kết, thực hiện các điều ước quốc tế của nước ta. Chỉ có Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất đủ thầm quyền phê chuẩn các FTAs tác động đến cải cách thể chế pháp lý và chịu trách nhiệm giám sát thực thi hiệu quả vì lợi ích đất nước. Sự thành công quan trọng tại Hội thảo ở chỗ làm rõ nhiều giải pháp nâng cao vai trò của Quốc hội cũng như định hướng pháp lý, kinh tế, kỹ thuật ... nhằm tháo gỡ khó khăn cho cộng đồng doanh nghiệp, thúc đẩy cải cách theo kinh tế thị trường mở hơn, tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh lành mạnh hơn và nâng cao năng lực canh tranh cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam nói chung, trong đó đặc biệt quan tâm khu vực DNNVV nói riêng khi tham gia các FTAs./.

SISME